Saçın Şekli, Toplumun Dili
Bir saç modeli, yalnızca estetik bir ifade aracı değil; aynı zamanda bir dönemin sosyal yapısının, politik atmosferinin ve cinsiyet rollerinin aynası olabilir. 17. yüzyıl İngiltere’sinde yaygınlaşan Fontange saç modeli, bu tanıma kusursuz bir örnek oluşturur. Bu model, sadece kadınların saçına şekil vermekle kalmamış; aynı zamanda sosyal statünün, siyasi eğilimlerin ve Fransız etkisinin dışa vurumu olmuştur.
Bu yazımızda, Fontange saç modelinin kökenlerinden başlayarak, İngiltere’ye yayılışını, dönemin moda anlayışındaki yerini ve sonundaki unutuluşunu detaylarıyla inceleyeceğiz.
1. Fontange Nedir? Bir Saray Kazasından Moda İkonuna
Efsaneye Göre Başlangıç
Fontange saç modelinin adı, Fransa Kralı XIV. Louis’nin gözdesi olan Marie Angélique de Scorailles, Duchess de Fontanges’den gelir. Rivayete göre, bir av sırasında saçı dağılmış olan genç kadın, saçlarını aceleyle bir kurdele ve dantel parçası ile toplar. Kral bu görünümü beğenir ve saray kadınları kısa sürede onu taklit etmeye başlar.
Fransa’dan İngiltere’ye Geçiş
Moda hızla Fransız sarayından İngiltere’ye yayılır. Bu dönemde İngiltere, monarşiyle birlikte Fransız tarzlarını da yakından takip etmektedir. Özellikle Restorasyon dönemi İngilteresi, modaya ve görünüşe büyük önem vermektedir.
2. Fontange’ın Anatomisi: Yüksekliğin Gücü
Saç Modelinin Yapısı
Fontange, birkaç temel öğeden oluşur:
-
Yüksekçe yapı: Saçlar başın üst kısmında yığılır ve tel tokalarla desteklenir.
-
Kurdeleler ve danteller: Estetik süslemeler, modeli daha sofistike hâle getirir.
-
Üst üste katmanlar: Kat kat tüller, modelin görkemli görünmesini sağlar.
Abartının Sınırları
Zamanla model öylesine abartılı hâle gelir ki, saçlar 30 cm’yi aşan yüksekliğe ulaşır. Bu, yalnızca modaya değil; aynı zamanda sınıfsal üstünlüğe işaret eden bir gösteridir. Kadınlar, otururken başlarını eğmek zorunda kalacak kadar yüksek saçlarla dolaşırlar.
3. Moda mı, Mesaj mı? Fontange’ın Sosyal Anlamı
Kadınlığın ve Zarafetin Temsili
Fontange, bir yandan kadın zarafetinin simgesiyken, diğer yandan “kadının gösterişli nesne” olarak konumlandırılmasının da bir örneğidir. Bu yönüyle, feminist moda tarihçileri tarafından eleştirilmiştir.
Statü Simgesi
Modelin hazırlanması hem zaman alır hem de ciddi masraf gerektirir. Dolayısıyla sadece aristokrat kadınlar ve yüksek sosyeteye mensup olanlar bu modayı takip edebilir. Bu da Fontange’ın yalnızca bir güzellik tercihi değil, sınıfsal bir beyan olduğunu gösterir.
4. Fontange’ın İngiltere’deki Yükselişi
Moda Dergileri ve Gravürler
-
yüzyılın sonlarına doğru İngiltere’de yayımlanan ilk moda gravürleri, bu saç modelini bariz şekilde belgelemektedir. “The Ladies’ Mercury” gibi erken moda yayınlarında Fontange modeline dair tasvirler yer almaktadır.
İngiliz Kraliyet Çevresi
Özellikle Kraliçe Mary II döneminde, Fontange modeli saray çevresinde büyük ilgi görmüştür. Kraliyet portrelerinde bu saç modeline sıkça rastlanır. Modelin yükselişi, İngiltere’nin Fransa’ya duyduğu hayranlıkla da doğrudan ilişkilidir.
💡 Alt Metin: Kraliçe Mary II’nin Fontange modeliyle betimlendiği tablo, modanın aristokrat sınıfta ne derece köklü olduğunu gösteriyor.
5. Zanaat, Teknoloji ve Kadın Emeği
Saç Ustaları ve Kadın Hizmetçiler
Fontange’ın hazırlanması bireysel yetenekle yapılabilecek bir işlem değildir. Kadınların hizmetinde çalışan özel “saç ustaları”, modeli oluşturmak için saatlerce çalışırlar. Bu iş, aynı zamanda kadın emeğinin görünmezleştiği bir alana işaret eder.
Peruk ve Tokalarla Destek
-
yüzyılın sonlarında, gerçek saç yerine peruklar ve tel iskeletler kullanılmaya başlanır. Bu gelişme, modayı daha dayanıklı ve abartılı hâle getirir. Fakat aynı zamanda yapaylık eleştirilerini de beraberinde getirir.
6. Satirik Karikatürlerden Moda Eleştirilerine
Aydınlanma Çağında Moda Eleştirisi
-
yüzyılın başlarında gelen Aydınlanma hareketi, abartılı saç ve kıyafet modellerini eleştirmeye başlar. Özellikle Jonathan Swift, abartılı kadın modasını hicveden şiirler kaleme almıştır.
Toplumda Değişim: Sadelik Akımı
Moda, zamanla sadeleşmeye başlar. Artık gösterişli saçlar yerine daha doğal stiller tercih edilir. Bu, hem teknolojik olanakların değişimiyle hem de kadınların kendilerini ifade etme biçimlerinin dönüşümüyle ilgilidir.
7. Fontange’ın Düşüşü ve Bugünkü Etkileri
18. Yüzyılın Başında Yok Oluş
Fontange saç modeli, 18. yüzyılın ilk çeyreğinde popülerliğini tamamen kaybetmiştir. Artık yerini daha sade, düşük profilli saç modelleri almıştır. Bu düşüş, aynı zamanda kadınların sosyal rollerindeki değişimin bir yansımasıdır.
Modern Moda Üzerindeki İzleri
Günümüzde haute couture koleksiyonlarda veya film ve dizi prodüksiyonlarında Fontange stiline göndermeler yapılmaktadır. Örneğin, “The Favourite” filmindeki karakterlerin saç modelleri bu tarihi stile açıkça referans verir.
Saçtan Fazlası, Bir Toplumsal Duruş
Fontange saç modeli, 17. yüzyıl İngiltere’sinde yalnızca bir güzellik anlayışını değil; aynı zamanda sosyal sınıfları, kadınlık tanımlarını ve dönemin siyasi eğilimlerini de yansıtmıştır. Abartılı yapısı ve simgesel anlamıyla, modanın yalnızca bireysel tercih değil; kültürel, politik ve toplumsal bir olgu olduğunu bizlere bir kez daha hatırlatır.
