Elyasa Bazna Tarihe “Cicero” kod adıyla geçen bu Türk casus, Mülkiye kökenli bir uşak olmasına rağmen, Mühimme belgeleri Almanya’ya sızdırarak şaşırtıcı bir istihbarat ağının merkezine yerleşmiştir. II. Dünya Savaşı, sadece cephede verilen askeri mücadelelerle değil, perde arkasında yürütülen istihbarat savaşlarıyla da tarih sahnesinde yerini alır. Bu savaşta en çok tartışılan isimlerden biri de Elyesa Bazna‘dır. Bu yazıda Elyesa Bazna’nın casusluk faaliyetlerini, Almanya ile olan ilişkisini, çözülen istihbaratın etkilerini ve ardından yaşananları kronolojik sırayla inceleyeceğiz.
Elyesa Bazna Kimdir?
Elyasa Bazna, 1904 yılında Priştine’de Arnavut kökenli bir ailede doğdu. Osmanlı çöküş döneminde yetim kaldıktan sonra Türkiye’ye geldi. Bir süre askerlik ve hapishane gardiyanlığı yaptıktan sonra Ankara’da çeşitli yabancı elçiliklerde uşak olarak çalıştı. 1943 yılında Ankara’daki Birleşik Krallık Büyükelçiliği’nde görev yaparken casusluk faaliyetine başladı.
Cicero Kod Adıyla Almanlara Hizmet
Elyasa Bazna, İngiliz elçiliğinde çalışırken büyükelçi Sir Hughe Knatchbull-Hugessen’ın özel odasına erişim sağlayabildi. Buradaki gizli belgelerin fotoğraflarını çekerek Alman Büyüekelçiliği’ne sattı. Kendisine “Cicero” kod adı verildi. Belgeler, Müttefik Devletler’in Normandiya çıkarması da dahil olmak üzere çok kritik bilgileri içeriyordu.
Belgelerin Etkisi
Cicero’nun sızdırdığı belgeler, Almanya için son derece önemliydi. Ancak Hitler ve istihbaratçılar, bilginin fazlasıyla “iyi” olmasından şüphelendikleri için yeterince ciddiye almadı. Bu nedenle Cicero’nun bilgileri tam anlamıyla değerlendirilmedi ve Normandiya çıkarması durdurulamadı. Yani sızdırılan bilgi etkili kullanılamadı.
Yakalanma ve Sonrası
1944 yılında Cicero’nun kimliği çözüldü. İngilizler, belgelerin Almanlara nasıl sızdırıldığını fark etti. Bazna, casusluk yaptığı ortaya çıktıktan sonra ortadan kayboldu. Savaşın bitmesiyle birlikte Almanya’dan aldığı paraların sahte olduğu anlaşıldı. Hayatını Türkiye’de sade bir yaşamla sürdürdü. 1970 yılında “I Was Cicero” (Ben Cicero’yum) adlı anı kitabını yayınladı.
Tartışmalar ve Etkiler
- Etik ve Vatanperverlik Tartışması: Elyesa Bazna’nın casusluk faaliyeti, Türkiye tarafsız bir devletken gerçekleşti. Bu nedenle “hain mi, kahraman mı?” tartışması hep canlı kaldı.
- Casusluk Tarihine Katkısı: Bazna, modern casusluk tarihinde çift taraflı oyunların ve bireysel çıkarların ön planda olduğu yeni bir dönemin simgesi haline geldi.
Bugünü Etkileyen Yönleri
Elyesa Bazna’nın hikayesi, bugün sinema, belgesel ve casusluk romanlarında örnek olarak ele alınıyor. Aynı zamanda diplomatik belgelerin ne kadar hassas olduğu, casusluk eylemlerinin uluslararası ilişkilerde nasıl dengeleri değiştirebileceğini gösteriyor.
